چه کسى سزد که همنشین و یار و دوست باشد، فضل همدم موافق و همنشین خوب و دوستى نیکان.

آیات قرآن مجید:
1- الانعام (آیه 52) طرد مکن کسانى را که میخوانند پروردگار خود را در بامداد و پسین و رضایش را مى‏جویند، از حسابشان چیزى بر تو نیست و از حساب تو هم چیزى بر آنها نیست که طردشان کنى و از ستمکاران باشى (ثعلبى بسندش از عبد الله بن مسعود که اشراف قریش به پیغمبر (ص) گذر کردند و صهیب و خباب و بلال و عمار و دیگران از مسلمانان ناتوان نزد آن حضرت بودند گفتند: اى محمد باینان عوض قوم خود راضى شدى، ما دنباله‏رو آنها باشیم؟
آنها را از خود طرد کن و شاید اگر طردشان کنى پیروت شویم و این آیه نازل شد (از پاورقى ص 183).
2- الکهف (آیه 28) خود را شکیبا دار با کسانى که میخوانند پروردگار خود را در بامداد و شبان و میجویند رضایش را دیده از آنها برمتاب که زیور زندگى دنیا را بخواهى و فرمان مبر از کسى که دلش را از یاد خود تهى کردیم و از هوسش پیروى کرد و کارش ناهنجار است.
3- عبس رو ترش کرد و برگردید: 1- که آن کور در برش آید. 2- چه دانى تو شاید او تزکیه شود. 3- یا پند پذیرد و یادآورى سودش دهد. 4- اما آنکه بى‏نیاز است تو پذیراى او باشى. 5- و بر تو نیست که او تزکیه نمیشود. 6- و اما کسى که شتابان نزد تو آمده 7- و او میترسد (از خدا). 8- تو از او مشغول شوى (سیوطى چند روایت آورده که این اعمى که بر او چهره عبوس شد، عبد الله بن ام مکتوم بوده و آن دیگرى که پیغمبر باو پرداخته یکى از بزرگان قریش.
و سید مرتضى طبق آنچه در مجمع البیان (ج 10 ص 437) آمده بروایت از امام صادق (ع) گفته آنکه چهره عبوس کرد مردى از بنى امیه بود که نزد پیغمبر (ص) بود و چون ابن ام مکتوم آمد از او نفرت کرد و چهره عبوس کرد و از او رو برگرداند (بطور خلاصه از پاورقى ص 184).

اخبار باب:
1- احتجاج: بسندى تا ابى محمد عسکرى (ع) تا امام چهارم (ع) فرمود: چون مردى را دیدید خوش سیما و خوشرفتار است و گفتارش زاهدانه و حرکاتش با تواضع است، درنگ کنید، شما را نفریبد که بسیار کس باشد که دنیا را بدست نیاورده و مرتکب حرام نشده براى ناتوانى و زبونى و بزدلى و از دین براى خود دامى ساخته، و پیوسته براى مردم ظاهرسازى میکند، و اگر دستش بحرام رسد در آن فرو افتد، و اگر بینید از مال حرام خوددار است آرام باشید و شما را نفریبد زیرا شهوتهاى مردم گونه گونه‏اند چه بسیار کس که از مال حرام دورى کند، و گر چه بسیار باشد و خود را بر هرزگیهاى زشت وادارد، و حرامشان را بکار گیرد و اگر بینیدش که از آن هم خوددار است آرام باشید فریبتان ندهد تا بینید چه اندازه پابند عقل است، چه بسیار کسى که همه اینها را وانهد ولى عقل استوارى ندارد، و به نادانى خود تباهى کند بیش از آنچه بعقل خود اصلاح کند، و اگر یافتید که عقل استوار دارد آرام باشید فریبتان ندهد تا ببینید هوایش بر عقلش حکم میکند یا عقلش بر دلخواهش و ریاست ناحق را دوست دارد یا در آن بى‏رغبت است، زیرا باشند در میان مردم کسى که زیانکار دنیا و آخرت است، و لذت ریاست باطل را بهتر میداند از لذت مال و نعمتهاى مباح و حلال، و همه آنها را ترک میکند براى جاه‏طلبى و ریاست ناحق تا آنجا که چون باو گویند از خدا بترس عزت‏طلبى او را بگناه کشد بس است برایش دوزخ و چه بد گهواره‏ایست (آیه 206: البقره).
او در شب تاریک تلاش میکند، اول کار ناحقش او را بزیان نهائى میرساند، و خدایش او را میکشاند بدان پس از آنکه طلب کرده آنچه را که در سرکشى خود بر آن توانا نیست، و حلال کند حرام خدا را، و حرام کند حلال خدا را، و باکى ندارد بدان چه از دینش از دستش رفته با حفظ ریاستى که بخاطر آن بدبخت شده آنانند که خدا بر آنها خشم کرده و لعنتشان کرده و عذاب خوارکننده براشان آماده ساخته.
ولى مرد کامل، مرد خوب آنکه دلش دنبال امر خداست، و همه نیرویش صرف رضاى او است، ذلت در راه حق را نزدیکتر بعزت ابدى داند از عزت در راه باطل، و میداند اندک سختى که تحمل میکند او را بنعمتى دائم میرساند در خانه آخرت که نابودى و تمامى ندارد، و اینکه هر خوشى در پیروى هوا او را میکشاند بعذابى که بى‏انقطاع و همیشه است، و این مرد شما مرد کامل است، و خوب مردیست باو بچسبید، و بروش او پیرو باشید، و بوسیله او به پروردگارتان توسل جوئید، که دعایش رد ندارد، و در خواستش بنومیدى نگراید.
2- امالى صدوق تا رسول خدا (ص) فرمود: خوشبخت‏تر مردم کسى است که با خوبان مردم بیامیزد. 3- امالى طوسى: بسندش تا ابن عباس که برسول خدا (ص) گفته شد یا رسول الله، کدام همنشینى خوب است؟ فرمود: آنکه دیدارش شما را بیاد خدا اندازد، و گفتارش دانشتان را فزون سازد، و کردارش شما را بیاد آخرت آورد. 4- معانى الاخبار: بسندى گوید تا لقمان به پسرش گفت: پسر جانم بنده نیکان باش و فرزند بدان مباش. 5- خصال: بسندش تا امام ششم (ع) فرمود: پنج خصلتند که هر کس یکى را ندارد همیشه در زندگى کمبود دارد، و خردش وامانده، و دلش در گرو است یکم تندرستى. دوم امنیت، سوم فراوانى روزى، چهارم همدم موافق. راوى گفت: همدم موافق کدام است؟ فرمود: همسر خوب و فرزند شایسته و هم‏آمیزش شایسته، و پنجم که جامع این خصال است فراغ خاطر و آسودگى. 6- امالى صدوق: بسندش تا امام صادق (ع) فرمود: پنجند که هر که ندارد زندگى گوارا ندارد: صحت و امن و بى‏نیازى و قناعت و همدم موافق. 7- همان: بسندش تا امیر مؤمنان (ع) فرمود: هر که خود را در معرض تهمت در آورد بدگمان بخود را سرزنش نکند، و هر کس راز خود را نگهدارد اختیار خود را دارد، و هر گفته از میان دو کس بدر رود و فاش شود، وضع برادر خود را خوب بدان تا از او بیایدت خلاف آن بمجرد یک سخنى که از برادرت بدر رود باو بدبین مشو تا توانى آن را توجیه کنى، و بر تو است که برادران راستین بدست آورى، بیشتر آنان را بدست آر زیرا که پشتیبانند در خوشى و سپرند برابر، بلا، در پیشامد خود با کسانى مشورت کن که خدا ترسند، و برادران را در پیمانه تقوى پذیرا باش، از زنان بد پرهیز کنید، و از خوبشان بر حذر باشید، اگر بکار خوبى شما را وادارند با آنها مخالفت کنید تا طمع نکنند شما را بزشت بکشانند. 8- از همان: بسندش تا امام صادق (ع) فرمود: هر که پند دهى از دل خود ندارد، و خوددار نیست رهبرى با خود ندارد دشمنش بگلویش چنگ اندازد. 9- عیون: بسندش تا رسول خدا (ص) فرمود: خوبى را در بر زیبارویان بجوئید که کارهاشان سزاتر است خوب باشند. 10- علل: بسندش تا امام پنجم (ع) فرمود: از دوستان پدرت مبر تا نورت خاموش شود. 11- محاسن: بسندش تا امام ششم (ع)، میفرمود: هر که نابجا دوست دارد دنباله ندارد. (2) 12- فقه الرضا: روایت است که اگر خواهى نعمتت بر جا باشد و مروتت بکمال و زندگیت به گردد، بنده‏ها و زبونان را در کارت شریک مکن که اگر آنان را امین سازى بتو خیانت کنند و اگر حدیثت گویند دروغت گویند، و اگر شکست خورى تو را وانهند، و بر تو رواست که با خردمند یار شوى که اگر بخشش را نپسندى از خردش سود گیرى، از بدخوى کناره کن، و صحبت کریم را وامگذار که اگر عقلش را نپسندى بعقل خود از کرمش بهره‏گیرى، و تا توانى از احمق پست بگریز. 13- سرائر: بسندى تا رسول خدا (ص)، فرمود: چون باغى از باغهاى بهشت را دیدید در آن بچرید، گفته شد: یا رسول الله باغ بهشت چیست؟ فرمود: انجمنهاى مؤمنان. 14- نوادر راوندى: بسندش تا رسول خدا (ص) فرمود: از علماء بپرسید، و با فرزانگان بیامیزید، و با فقراء همنشین شوید. 15- الدره الباهره: ابو محمد عسکرى (ع) فرمود: بهترین دوستانت آنکه گناه تو را به گردن خود گیرد. 16- نهج البلاغه: در وصیت بحسن (ع) فرمود: با نیکان قرین باش تا از آنان باشى و از بدان جدا شو تا از آنها جدا باشى. 17- کنز کراچکى: روایت است که سلیمان (ع) فرمود: در باره کسى هیچ قضاوت نکنید تا ببینید با که یار است همانا مرد شناخته شود بهمگنان و همنشینانش، و او را به یاران و همسرانش وابندند. و در کامل روایت است که عبد الله بن جعفر دوستش را در انجمن خود نیافت و سپس او آمد باو گفت کجا نشست کردى؟ گفت: با دوستم بیکى از عرصه‏هاى مدینه بیرون شدم، گفتش اگر بصحبت مردم ناچارى بر تو است که با کسى رفیق باشى که در حضورش زیور تو باشد، و اگر از او غایب شوى آبرویت را حفظ کند (بدگوئى تو نکند) و اگر باو نیازمند شوى کمکت دهد، و اگر رخنه‏اى در کارت بیند آن را ببندد، یا اگر کار خوبى آن را بحساب گیرد و اگر بتو وعده دهد نومیدت نکند، و اگر با او درآئى دورت نیندازد، و اگر خواهشى کنى بتو بدهد، و اگر لب بندى از طلب او آغاز کند. 18- اعلام الدین: بروایت جابر بن عبد الله از پیغمبر (ص) فرمود: ننشینید مگر نزدهر عالمى از پنج به پنج ببرد: از شک بیقین، و از خودنمائى باخلاص در عبادت، و از رغبت (بدنیا) برهبت و ترس از آن، و از تکبر بتواضع، و از دغل‏سازى به نصیحت پردازى. حواریون به عیسى (ع) گفتند: با که همنشین شویم؟ فرمود: کسى که دیدارش شما را بیاد خدا اندازد، و کردارش شما را بآخرت کشاند، و علمش در منطق و گفتار شما بیفزاید، و بآنها فرمود: بخدا نزدیک شوید با دورى اهل گناهان و باو دوستدار بدشمنى آنان، و رضایت بجوئید بخشمشان. لقمان به پسرش گفت: پسر جانم یاد علماء باش، بآنها نزدیک شو، و همنشین شو، و در خانه‏اشان از آنها دیدار کن تا بسا مانند آنها شوى و با آنها باشى، با نیکانشان بنشین بسا خدا رحمتى بآنها رساند و شامل تو هم بشود و اگر خود خوبى از بدان و سفیهان دور باش که بسا عذابى بآنها رسد از جانب خدا و بتو هم برسد.
دنباله سخن پیغمبر (ص):
بتحقیق که خدا سبحانه روشن کرده بقول خود (68: الانعام) منشین پس از یادآورى با مردم ستمکار و بقول خود (140- النساء) و چون بشنوید که بآیات خدا کفر ورزند و آنها را مسخره کنند با آنان ننشینید تا در حدیث دیگر درافتند زیرا شما در این صورت مانند آنان باشید یعنى در گناه، و خداى سبحانه فرمود (113: هود) و تکیه نکنید بسوى کسانى که ستم کردند تا آتش بشما برسد. و پیغمبر (ص) فرمود: چون مردمى گرد آیند و ذکر خداى تعالى کنند شیطان و دنیا از آنها کناره گیرند و شیطان بدنیا گوید: نبینى چه کار میکنند؟ دنیا گوید: آنها را واگذار چون جدا شدند من گردنشان را بگیرم. و پیغمبر (ص) فرمود: انجمنها سه باشند: سودبخش، و سالم، و رنگ‏پریده، سودبخش آنکه خدا در آن یاد شود، سالم آنکه خاموش باشد و سخنى نباشد، و رنگ‏پریده آنکه در بیهوده درافتند. و فرمود (ص): همنشین خوب به از تنهائى، و تنهائى به از همنشین بد.